ეკა ორაგველიძე
ფილოლოგიის დოქტორი
საქართველოს უნივერსიტეტი
თამაზ ბერაძის სახელობის ქართველოლოგიის ინსტიტუტის მკვლევარი
ORCID: https://orcid.org/0009-0002-7831-3202
ნესტანი, ბეატრიჩე, ლაურა, „ზუბოვკა“, ,,სულიკო“ - დაკარგული სატრფოს მხატვრული განსახოვნების პრინციპები
სიყვარული ყველა სათნოების საფუძველია და თავისთავად სათნოებებს ადამიანი აბსოლუტურ სიყვარულამდე მიჰყავს. შოთა რუსთველის „ვეფხისტყაოსნის“ თანახმად, ნესტან-დარეჯანის, როგორც დაკარგული სატრფოს, ძიება დაკარგული სამოთხისაკენ ლტოლვის ალეგორიად მოიაზრება. ტარიელს თავისი მიჯნური გარდაცვლილიც კი ჰგონია, თუმცა, ამის მიუხედავად, აგრძელებს ნესტანის ძიებას და, საიქიოში მასთან შეხვედრის იმედით, გარდაცვალებას მიელტვის. სატრფოს პოვნით იკვრება პოემის იდეური წრედი - სიკეთე ბოროტებას ძლევს და სამყაროში ღვთაებრივი წესრიგი აღდგება.
სოლომონის „ქებათა ქების“ გავლენით, ანტიკური კულტურისა და ქრისტიანული მსოფლმხედველობის კვალდაკვალ, რენესანსის ხანაში პიროვნების სრულყოფის გზად ადამიანური სიყვარული მიიჩნევა. დანტე ალიგიერის ბეატრიჩესადმი და ფრანჩესკო პეტრარკას ლაურასადმი ტრფობა სულის ამამაღლებელ სათნოებად არის წარმოჩენილი. ვინაიდან ხორციელი სიყვარული საღვთო მიჯნურობის ამქვეყნიური გამოვლინებაა, შესაბამისად, ქალი ხდება მედიატორი, შუამავალი.
ადამიანური სიყვარულის ალეგორიულად, საღვთო მიჯნურობად მოაზრების ტრადიცია განსაკუთრებით ძლიერია ბაროკოს ეპოქასა და, შესაბამისად, - XVIII საუკუნის ქართულ ლიტერატურაში. დავით გურამიშვილის „დავითიანში“ სიყვარული წარმოჩენილია, როგორც „ნათლის მიჯნურობა“, ღვთის - აბსოლუტური სიყვარულის შემეცნებისკენ სწრაფვა, რაც აგრეთვე მკაფიოდ ვლინდება წიგნის ფინალურ ნაწილში ასახულ „ღვთაებრივი ქორწინების“ იდეალში. ლექს „ზუბოვკაში“ კი გარდაცვლილი, იმიერებაში გადასული სატრფოსადმი ლტოლვა ერთ-ერთი ძირითადი წარმმართველი მოტივია.
გარდაცვლილი საყვარლის ძიების იდეა განაპირობებს აკაკი წერეთლის „სულიკოს“ ლირიკული გმირის პათოსს. აღსანიშნავია ისიც, რომ სულიკოს ძიების პროცესი მიმდინარეობს ქვევიდან ზევით - მიწიდან ზეცისკენ. ლექსის ფინალური ნაწილის მიხედვით კი, მიჯნური ხარობს აქამდე დახშული სიცოცხლის კარის გაღებით, რაც სწორედ სიყვარულის გზის სამოთხის დამკვიდრების ალეგორიად მოიაზრება.
საკვანძო სიტყვები: დაკარგული სატრფო; მაძიებელი გმირი; ალეგორია; მედიატორი; ზესწრაფვა