სალომე ქასაბიშვილი
დოქტორანტი
დიდი ლიახვის ხეობის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალი
მკვლევარი
სალომე ქასაბიშვილი
დოქტორანტი
დიდი ლიახვის ხეობის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალი
მკვლევარი
ადამიანი და მემკვიდრეობის დაცვა: შიდა ქართლის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმების მზადყოფნა საგანგებო სიტუაციების დროს
მუზეუმების როლი და ფუნქცია თანამედროვე სამყაროში განსაკუთრებით გაიზარდა, სიძველეთსაცავის გარდა მუზეუმი გახდა საგანმანათლებლო და კვლევითი დაწესებულება - რომელიც ყველასთვის უნდა იყოს ხელმისაწვდომი. მუზეუმი და სხვა კულტურული დაწესებულება, რომელიც ინახავს და უვლის კულტურულ მემკვიდრეობას ვალდებულია, დაიცვას კულტურული ფასეულობა მოსალოდნელი საფრთხეებისაგან. ამ მხრივ ადამიანის ჩართულობა და მისი მზადყოფნა, პრაქტიკაზე დამყარებული ცოდნა კრიზისულ სიტუაციებში მოქმედებებისთვის და რისკებთან საბრძოლველად სასიცოცხლოდ აუცილებელია.
საფრთხეები, რომლებიც არსებობს დღეს ეროვნული კულტურული მემკვიდრეობის მიმართ არის არაპროგნოზირებადი. დღევანდელმა მსოფლიო მოვლენებმა დაგვანახა, რომ კულტურული მემკვიდრეობა შესაძლოა, ნებისმიერ დროს, სხვადასხვა კატასტროფის რისკის წინაშე აღმოჩნდეს, ასეთ დროს მნიშვნელოვანია ადამიანის როლი და ცოდნა მის დასაცავად ან მინიმალური ზიანის მისაყენებლად.
საქართველოში თანამედროვე ეპოქაში ერთხელ უკვე ომ გამოვლილი კულტურული მემკვიდრეობა დროულად საჭიროებს უსაფრთხოების სწორ სისტემასა და გრძელვადიანად შენახვა-დაცვის პირობების გაუმჯობესებას. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია ამ კუთხით ცნობიერების ამაღლება, როგორც კულტურის სექტორში მომუშავე პერსონალისთვის, ისე ადგილობრივი თემისთვის.
მოხსენება ეხება შიდა ქართლის მსხვილი რეგიონალური მუზეუმების - კასპის გიორგი ხორგუაშვილის სახელობის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის, ხაშურისა და ქარელის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმებისა და იქ დაცული ექსპონატების მდგომარეობას, შენახვა-დაცვის პირობების, კატასტროფების რისკების დადგენა-შეფასებას და მათ მზადყოფნას საგანგებო სიტუაციების დროს.
აღნიშნულ მუზეუმებს რეგიონში და კონკრეტულად იმ ქალაქებში, სადაც არის განთავსებული განსაკუთრებული კულტურულ-საგანმანათლებლო როლი ენიჭებათ, ისინი ფლობენ კულტურულ-ისტორიული ღირებულების მქონე მდიდარ კოლექციას და საუბრობენ მხარის, რეგიონის განსაკუთრებულობაზე, რაც წარმატებული ქვეყნის და რეგიონის კულტურული და ეკონომიკური ცხოვრების მდგრადობის მანიშნებელია, თუმცა მათი სამუზეუმო ყოფა ყოველმხრივ სავალალო.
მოხსენებაში წარმოდგენილი იქნება 2022 წლის აპრილ-მაისში ჩემს მიერ განხორციელებული კვლევა - შიდა ქართლის ამ მუზეუმებში საგანგებო სიტუაციების მზადყოფნის მდგომარეობის დადგენის მიზნით. კვლევა მოიცავს უსაფრთხოების სისტემის დადგენას ანკეტირების საშუალებით, საფრთხეებისა და რისკების ხარისხის კატეგორიების დადგენას რისკების შეფასების ცხრილების გამოყენებით, რომელშიც წარმოდგენილია ძირითადი დამაზიანებელი ფაქტორები. აღნიშნულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ შიდა ქართლის რეგიონში არსებულ ყველა მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში ბუნებრივი თუ ტექნოგენური კატასტროფების მიმართ არანაირი სახის მზადყოფნა არ არსებობს და ამასთანავე, უსაფრთხოების სწორი პოლიტიკაც არ წარმოებს. მოყვანილი იქნება თითოეული მუზეუმის კატასტროფების ისტორიები, რაც ერთმნიშვნელოვნად გვაჩვენებს თუ რა მწირი ბერკეტი გააჩნიათ მუზეუმებს რისკებთან საბრძოლველად.
კატასტროფების დროს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და ადგილობრივი თემის, კულტურის სექტორში მომუშავე პირთა თუ პასუხისმგებელ პირთა ცნობიერების ამაღლებისა და მისი მნიშვნელობის გაზრდის მაგალითად განხილული იქნება გორის სერგი მაკალათიას სახელობის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში 2020-2022 წლებში ამ მიმართულებით ჩატარებული ღონისძიებები. ამასთან ერთად, მოხსენებაში წარმოდგენილი იქნება ჩემს მიერ აღნიშნულ კვლევაზე დაყრდნობით 2023-2024 წლებში კასპის გიორგი ხორგუაშვილის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში განხორციელებული ღონისძიებები.
საგანგებო სიტუააციებისა და მათ შორის, საომარი კონფლიქტების დროს მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად არსებითია ადამიანის როლი. მოხსენებაში მოცემული იქნება ის რეკომენდაციები და სამომავლო სამოქმედო გეგმა, რაც აღნიშნულ მუზეუმებში კულტურული მემკვიდრეობის დაცვისა და მათი პოპულარიზაციის მიმართულებით შეიძლება გაკეთდეს.
საკვანძო სიტყვები: ადამიანი და მემკვიდრეობის დაცვა; მუზეუმების როლი და ფუნქცია თანამედროვე სამყაროში; ადამიანის ჩართულობა და პრაქტიკაზე დამყარებული ცოდნა კულტურული მემკვიდრეობის დასაცავად ან მინიმალური ზიანის მისაყენებლად.