ნესტან რატიანი

ნესტან რატიანი

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ამერიკულ-ქართული ინიციატივა ლიბერალური განათლებისთვის

თბილისი, საქართველო

 

დაღვარკნილი, გალურსული და ჩახარშული გველი

(გურამ ოდიშარიას რომანის - „სოხუმში დაბრუნება“ - მიხედვით)

აბსტრაქტი

გურამ ოდიშარია რომანში „სოხუმში დაბრუნება“ სამ სხვადასხვა კონტექსტში გამოკვეთს გველის ნეგატიურ სახეს.

1. კონკრეტული სიტყვები წარმოთქმისას/წაკითხვისას ადამიანების გონებაში გარკვეულ ხატებს ქმნიან. უმეტესწილად, ეს ხატები სიტყვის შინაარსიდან გამომდინარეობს და მეტნაკლებად ემთხვევა ერთმანეთს. ამიტომაც, ილუსტრატორები ნახატების შექმნისას უნივერსალურ ენას მიმართავენ. საქმე რთულდება, როდესაც გონებაში წარმოქმნილ ხატებს სიტყვის ფონეტიკური მხარე განაპირობებს, რადგან ბგერების წარმოთქმისას გაჩენილი ასოციაციები, შესაძლოა, მერყეობდეს ერთი ადამიანიდან მეორეზე. სიტყვები „იარაღი“,  „ომი“, „რევოლუცია“, „კუბო“ ზემოაღწერილ არცერთ ჩარჩოში არ ჯდება, როდესაც გურამ ოდიშარია მათზე ამბობს, გველივით იღვარკნებიანო. ამ შემთხვევაში საქმე სიტყვა „გველის“ ბიბლიურ, რელიგიურ-კულტურულ ბიოგრაფიასთან გვაქვს. სამივე აბრაამული რელიგიის მიმდევართათვის გველი დამნაშავეა სიკვდილის გაჩენაში. ამიტომაც სიკვდილთან დაკავშირებული სიტყვებიც ამ წარწყმედილ არსებას უნდა შედარდეს;

2. გველი ნაწარმოების ერთ-ერთი ეპიზოდის, ერთი შეხედვით, უმნიშვნელო „პერსონაჟია“. ის შესრიალდება ეზოში, მაგრამ მის მოკვლას აფხაზი ბებია არავის არ დაანებებს. გველი ბებიის სიტყვებზე „გაილურსება, თითქოს ბებიის სიტყვებს ისმენსო და ცოტა ხნის შემდეგ განაგრძობს გზას, დატოვებს ეზოს“. თუკი მკითხველი აღადგენს ტექსტის გამოტოვებულ, დაუწერელ, ართქმულ სიტყვებს, ის აუცილებლად მიხვდება, რომ გველი შორს არ წავიდოდა და სადღაც ბალახში გაირინდებოდა, უკეთესი დროის - უდანაშაულო ადამიანების დაგესვლის მოლოდინში გაყურსული. უდანაშაულო ადამიანები. თუკი ამ აღდგენილ ნაწილს გავაერთიანებთ სიტყვა „გაილურსება“-თან, რომელიც წააგავს სიტყვა „გარუსება“-ს, აუცილებლად ამოვიცნობთ გველის სახის უკან დაფარულ სიმბოლოს;

3. მწერალი ნაწარმოების თავებს ასათაურებს. ერთ მათგანს „ყვავის საყდარს“ არქმევს და უცნაურ ლეგენდას მოგვითხრობს. ლეგენდის თანახმად, კერძისთვის განკუთვნილ ქვაბში გველი ჩაიხარშა და რომ არა ყვავის თავგანწირვა, ადამიანები სასიკვდილო ულუფას შეეწირებოდნენ. მეცხრამეტე საუკუნეში ჩაწერილ ამ ლეგენდას მეტად უცნაური ამბავი მოსდევს - იმავე დღეს ქალი მეტროს მატარებელს ჩაუვარდება და თავს იკლავს. გურამ ოდიშარია ცდილობს, ყვავისა და მგზავრის თვითმკვლელობა ღიად დატოვებულ კითხვაზე პასუხის ძიების შემდეგ მკითხველმა დაუკავშიროს ერთმანეთს.

მოხსენებაში, გველის მხატვრულ სახეზე არსებული სამეცნიერო კვლევებისა და ზემოთ ჩამოთვლილი სამი კონტექსტის გათვალისწინებით, პასუხია გაცემული გურამ ოდიშარიას მიერ შემოთავაზებულ შეკითხვაზე. პასუხმა ნაწარმოებიდან ამოკრეფილი არაერთი სხვა საინტერესო დეტალის წინ წამოწევით, მათი თავმოყრითა და თანმიმდევრული ანალიზით ნათელი უნდა მოჰფინოს მწერლის მიერ არაერთგზის სხვადასხვა საშუალებით რომანში გამოთქმულ პოზიციას გასულ საუკუნეში განვითარებული აფხაზურ-ქართულ-რუსული კომპლექსური ურთიერთობების შესახებ. ამ ურთიერთობების ფესვები არა საუკუნეების წინ აღმოცენებულ აფხაზურ-ქართულ კავშირებშია, არამედ დასაბამს მეცხრამეტე საუკუნიდან, რეგიონში რუსეთის გამოჩენიდან იღებს და კულმინაციას ტრაგიკულ ომში აღწევს. ეს მნიშვნელოვანი საკითხი საკვანძოა როგორც რომანის გასაგებად, ასევე თემატიკით დაინტერესებული ქართველი თუ არაქართველი მკითხველისთვის.