გივი ლემონჯავა
საქართველოს უნივერსიტეტი.
ასოცირებული პროფესორი.
თბილისი, საქართველო
გივი ლემონჯავა
საქართველოს უნივერსიტეტი.
ასოცირებული პროფესორი.
თბილისი, საქართველო
ბიზნესის შეფასების მოდელირება
აბსტრაქტი
ბიზნესის შეფასება არის პროცესი, რომლის შედეგია ბიზნესის ეკონომიკური ღირებულების განსაზღვრა. შეფასების პროცესი მოიცავს ბიზნესის ყველა ასპექტს, რომელებიც მნიშვნელოვანია მისი ღირებულების დასადგენად. ბიზნესის შეფასებითი ღირებულება განსაზღვრავს შესაფასებელი ბიზნესის, ინვესტიციის ან რომელიმე აქტივის მიმდინარე ღირებულებას, რაც სრულდება ობიექტური საზომების გამოყენებით. შეფასება მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც მას შეუძლია გამოავლინოს არასწორად შეფასებული კომპანიის აქციები ან განსაზღვროს რომელ საინვესტიციო პროექტებში უნდა განახორციელოს ინვესტიცია. შეფასების განხორციელების ძირითადი მიზანი შეიძლება იყოს: ბიზნესების ყიდვა ან გაყიდვა; სტრატეგიული დაგეგმვა; კაპიტალის დაფინანსება; და ინვესტირება ფასიან ქაღალდებში.
კომპანიის, როგორც მიმდინარე საქმიანობის შეფასებისას, არსებობს სამი ძირითადი შეფასების ტექნიკა, რომელებიც ფართოდ გამოიყენება შეფასების პრაქტიკაში. ესენია: (1) DCF ანალიზი, (2) კომპანიების შედარებითი ანალიზი და (3) პრეცედენტული ტრანზაქციები. საბაზრო მიდგომა (საჯარო კომპანიის შესადარებელი ან პრეცედენტული ტრანზაქციები), შემოსავლის მიდგომა (ფასდაკლების გარეშე ფულადი ნაკადები (DFCF) ან ნარჩენი შემოსავალი) და აქტივების მიდგომა (ჩანაცვლების ღირებულება ან აღდგენითი ღირებულება). ესენი არის შეფასების ყველაზე გავრცელებული მეთოდები, რომლებიც ფართოდ გამოიყენება საინვესტიციო ბანკის საქმიანობაში, კაპიტალთან დაკავშირებულ კვლევებში, კერძო კაპიტალში, კორპორატიული საქმიანობის განვითარებაში, შერწყმა - შესყიდვებიში (M&A) საქმეებში, ლევერაჯირებულ შესყიდვებში (LBO) და ფინანსების თითქმის ყველა სფეროში.
წინამდებარე ნაშრომში წარმოდგენილია DCF მოდელებისა და მოდელში ჩართული პარამეტრების ანალიზი და შეფასებები, რომელებიც განსაზღვრავენ მოდელების შეფასების სიზუსტეს. ასეთ პარამეტრებია: ფულადი ნაკადები (CF), დისკონტის განაკვეთი (r) და შეფასების პერიოდების ხანგრძლიობა (n). ნაშრომში განხილულია ამ მოდელის გამოყენების სამი გზა: 1) დივიდენდების დისკონტირების მოდელი (DDM); 2) კაპიტალის თავისუფალი ფულადი ნაკადების (FCFE) დისკონტის მოდელი; და 3) ფირმის თავისუფალი ფულადი ნაკადები (FCFF) დისკონტის მოდელი. მათი საშუალებით ფასდება კომპანიის შინაგან ღირებულება, რომელიც დაფუძნებულია კომპანიის მიერ ფულადი სახსრებიუნარების გამოიმუშავოს უნარზე. ამ მოდელების მიხედვით, კომპანიის ღირებულება მისი სამომავლო ფულადი ნაკადების, კაპიტალის საშუალო შეწონილი ღირებულება (WACC) და ზრდის ტემპი (g) ფუნქციაა.
აქ, ფირმის ნებისმიერი საოპერაციო აქტივის/ინვესტიციის ღირებულებად ითვლება მათთან დაკავშირებული მომავალი ეკონომიკური სარგებლის ნაკადის ამჟამინდელ ღირებულება. ამგვარი სარგებლის ნაკადების სანდოობა განსხვავდება აქტივიდან აქტივამდე და ბიზნეს ერთეულიდან ბიზნეს ერთეულამდე. რისკი, რომელიც თან ახლავს სარგებლის ამ ნაკადებს, ფასდება და იზომება როგორც „კაპიტალის ღირებულება“. ნაშრომში, ბიზნესის მიერ შექმნილი ფულადი ნაკადები ფასდება ორი მეთოდი: ერთი, - არალევერეჯირებული ფულადი ნაკადები და მეორე, - ლევერეჯირებული ფულადი ნაკადები. პირველი უგულებელყოფს კაპიტალის სტრუქტურას და კომპანიებს შესადარებელს ხდის; მეორე ითვლის იმ ფულს, რომელიც აქციონერებს რჩებათ მას შემდეგ, რაც ყველა კაპიტალთან კავშირის არ მქონე მოთხოვნა დაკმაყოფილებულია.
ანალიტიკოს/შემფასებელის განკარგულებაშია ფირმის/აქტივის ან მისი კაპიტალის შეფასებას სამი განსხვავებული მიდგომა: 1) შეფასება დისკონტირებული ფულადი ნაკადებით, 2) ფარდობითი შეფასება და 3) შეფასების ოფციონის მოდელები. თითოეული ამ მიდგომის ფარგლებში გვაქვს სხვადასხვა მოდელები. აქედან არჩევანი ძირითადად განპირობებული უნდა იყოს შესაფასებელი ფირმა/აქტივის მახასიათებლებით. მოდელში გასათვალისწინებელი ფაქტორები – შესაფასებელი ობიექტის შემოსავლების დონე, მისი ზრდის პოტენციალი, შემოსავლის ზრდის წყაროები, მისი ლევერაჯის სტაბილურობა და დივიდენდების პოლიტიკა. შეფასების მოდელის შესაბამისობა შესაფასებლ აქტივთან ან ფირმასთან არის შეფასების მნიშვნელოვანი ნაწილი და მისი შედეგი დიდწილად იქნება დამოკიდებული როგორც ამაზე, ასევე იმაზე, თუ რამდენად სწორია მოდელში შემავალი მონაცემები.
საკვანძო სიტყვები: ბიზნესის შეფასება, DCF ანალიზი, თავისუფალი ფულის დისოკონტის მოდელი(DFCF), დივიდენდების დისკონტის მოდელი(DDM), თავისუფალი ფული კაპიტალთან მიმართებით (FCFE), ფირმის თავისუფალი ფული(FCFF), კაპიტალის ღირებულება, და კაპიტალის საშუალო შეწონილი ღირებულება(WACC).