ქეთევან დიღმელაშვილი
ისტორიის დოქტორი
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის
დაცვის ეროვნული სააგენტო (სპეციალისტი)
თბილისი, საქართველო
ქეთევან დიღმელაშვილი
ისტორიის დოქტორი
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის
დაცვის ეროვნული სააგენტო (სპეციალისტი)
თბილისი, საქართველო
აღნას მოსახსენიებელი კრამიტები ბებრისციხისა და სამთავისის ტაძრიდან
როგორც ისტორიული წყარო
აბსტრაქტი
მოხსენება ეხება 2007 წ. ბებრისციხეზე და 2012 წ. სამთავისის ტაძარში აღმოჩენილ ბრტყელ კრამიტებს, რომლებიც ერთი ყალიბითაა დამზადებული და რომლებზეც რელიეფურად დატანილია სავედრებელი წარწერა: „ქრისტე შეიწყალე აღნა". ისტორიულ საბუთებში ამ სახელის მქონე თავად-აზნაურებიდან, რომელთაც შეწევდათ უნარი და შესაძლებლობა გარკვეული სამუშაოების სანაცვლოდ უფლისთვის სული შეევედრებინათ, მხოლოდ ორი პიროვნებაა ცნობილი: ერთი კახელი აზნაური აღნია ხერხეულიძეა XV ს. მეორე ნახევარში, ხოლო მეორე აღნია ზედგინიძე, XVI ს. პირველ ნახევარში, თაყა ამილახვრის ძმა. ვინაიდან კრამიტები სწორედ საამილახვროს ტერიტორიაზე მდებარე პუნქტებში აღმოჩნა და ამავე დროს, იმავე ისტორიული საბუთებით, აღნია ძმასთან ერთად სამთავისისა და შიომღვიმის ტაძრებისთვის ქონების შემწირველად გვევლინება, ვფიქრობთ, სამთავისსა და ბებრისციხეში აღმოჩენილ კრამიტებზე სწორედ აღნია ზედგინიძე უნდა იხსენიებოდეს. ამის სასარგებლოდ მეტყველებს ისიც, რომ აღნია და თაყა ზედგინიძეების დედა – გაიანე, სამთავისის საამშენებლო წარწერის მიხედვით, ტაძრის ხელახლა მაშენებელი გახლდათ.
კრამიტებზე მოხსენიებული აღნას გაიგივება აღნია ზედგინიძესთან დამატებით აზუსტებს საქართველოს ისტორიის კიდევ რამდენიმე უცნობ დეტალს. კერძოდ: ირკვევა, რომ სამთავისის განახლების პროცესში ამირინდო ზედგინიძის მთელი ოჯახი ყოფილა ჩართული. სამთავისის რეაბილიტაციის პარალელურად ზედგინიძეებს გარკვეული სარემონტო სამუშაოები უწარმოებიათ ბებრისციხეზეც (კონკრეტულად კი ეს აღნიას უნდა უკავშირდებოდეს). ამასთან, ცხადია ბებრისციხეზე კრამიტით კოშკებს ვერ დახურავდნენ, გამოდის, კრამიტით ეკლესია უნდა ყოფილიყო დახურული. დღეის მდგომარეობით, ეკლესიის კვალი ბებრისციხეზე არ იკითხება, თუმცა, ციხეზე აღმოჩენილი წარწერიანი კრამიტები, კირქვის პატარა ფილა ჯვრის გამოსახულებით და ასევე გვიანი შუა საუკუნეებისთვის დამახასიათებელი ცისფრად მოჭიქული ღარიანი კრამიტი მეტყველებს, რომ ციხეში კარის სამლოცველო უნდა მდგარიყო. როგორც ჩანს, სწორედ მისი, სულ მცირე, სახურავის განახლება მომხდარა აღნია ზედგინიძის მიერ. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ბებრისციხე XVI ს. დასაწყისში მოქმედი ციხეა.
საკვანძო სიტყვები: ისტორია, წყაროთმცოდნეობა, ეთნოლოგია, ანთროპოლოგია, სამთავისი, აღნას მოსახსენებლები.