დოღლაურის სამარხები ბრინჯაოსა და რკინის ხანის მოსახლეობის კონტექსტში საქართველოში
არადეთის ორგორას არქეოლოგიური კომპლექსი, რომლის შემადგენლობაშია დოღლაურის სასაფლაო, მდებარეობს ქარელის მუნიციპალიტეტში, საქართველოში. ეს არქეოლოგიური კომპლექსი ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან რეგიონში, შიდა ქართლში, მდებარეობს და ქვეყნის ისტორიულ გულშია განთავსებული. უძველესი კომპლექსი მოიცავს 40 ჰექტარზე მეტ ფართობს, ხოლო დასახლება ვითარდება სამ ნაგებობაზე. მთავარი ნაგებობა (დედოფლის გორა) დასახლებულია მე-4 ათასწლეულის შემდეგ წ.წ.რ. დაწყებული და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდამდე, სადაც არის თითქმის სრულყოფილი სტრატიგრაფიული სერია მე-4 ათასწლეულის ბოლოდან 1-ელი ათასწლეულის შუა პერიოდამდე. დანარჩენი ნაგებობები ძირითადად დასახლებული იყო გვიან ბრინჯაოსა და ადრეულ რკინის ხანაში.
8 ჰექტარზე გაშლილ ბასრი ტერიტორიის მეორე ნაპირის მდელოზე დასახლებიდან ჩრდილოეთით მდებარეობს სასაფლაო ფართობი, რომელსაც მთავარ ნაგებობისგან პატარა მდინარის დელტა განაშორებს. ქართული არქეოლოგიური გუნდმა აღმოაჩინა 450-მდე კუბო, რომლებიც ხსნიან ადრეული ბრინჯაოს ხანის (კურა-არაქსის კულტურა) და გვიან ბრინჯაოს ხანის (ლჭაშენ-წითელგორის კულტურა) პერიოდებს. გადაუდებელი გადარჩენის გათხრების პირობების გამო აღმოჩენილი მასალის მხოლოდ ნაწილობრივი დოკუმენტაცია განხორციელდა.
ამ კვლევაში განხილული ნიმუში მოიცავს ორივე პერიოდის ადამიანის ნაშთებს, თითოეული ხასიათდება სპეციფიკური ნიშნებით, რომლებიც აღმოჩენილია 2012 და 2015 წლებში შიდა ქართლის არქეოლოგიური პროექტის ფარგლებში, რომელიც ქართულ-იტალიურ თანამშრომლობას წარმოადგენდა. ნაშთებზე წარმოდგენილია მონაცემები ტაფონომიაზე, საფლავის წესებსა და გატანითი რიტუალების პრაქტიკაზე, პალეოდემოგრაფიაზე, ფიზიკურ ანთროპოლოგიაზე, პალეოპათოლოგიაზე, ადრეული ბრინჯაოსა და გვიან ბრინჯაოს კუბოების C14-ანალიზსა და პალეოკვების კვლევებზე, რათა შესაძლებელი გახდეს მათი შედარება კავკასიის სხვა თანატოლურ არქეოლოგიურ ტერიტორიებთან.
საკვანძო სიტყვები: არქეოლოგიური ძეგლი, ბრინჯაოს ხანა, ადრეული რკინის ხანა, გატანითი რიტუალები, ფიზიკური ანთროპოლოგია, პალეოდემოგრაფია, პალეოპათოლოგია, C14, პალეოკვება.