რუსეთისმცოდნეობის დოქტორი
მოწვეული ლექტორი
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
თბილისი, საქართველო
ORCID: 0000-0003-2596-9486
ana.managadze@tsu.ge

რუსეთის აღმოსავლური პოლიტიკა და საქართველო

რუსეთ-კავკასიის ურთიერთობების განვითარების ისტორია ხანგრძლივი პროცესია, რომელიც პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და კულტურულ კავშირებს მოიცავს. აღნიშნული თემის აქტუალობა, პირველ ყოვლისა, ბოლო წლებში რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების გამწვავებითაა განპირობებული, კერძოდ, 2008 წლის აგვისტოს მოვლენებით და დღევანდელ კავკასიაში არსებული კონფლიქტური ზონებით.

ნაშრომი ეძღვნება რუსეთის საგარეო პოლიტიკაში „ქართული საკითხის“ ზოგიერთი ასპექტის შესწავლას, როგორც მისი აღმოსავლური პოლიტიკის განუყოფელ ელემენტს XVIII-XIX საუკუნეებში. კვლევის მეთოდოლოგიურ საფუძველს სამეცნიერო ცოდნის ფუნდამენტური პრინციპები წარმოადგენს: ობიექტურობა, ისტორიციზმი და სისტემურობა. ამ პრინციპებმა განსაზღვრა განსახილველი პრობლემის გადასაჭრელად ზოგადი სამეცნიერო და სპეციალური მეთოდების კომბინირებული გამოყენება.

სტატიაში განხილულია ამ საკითხთან დაკავშირებით ძირითადი რუსი მოაზროვნეების, მწერლების, პუბლიცისტებისა და პოლიტიკური მოღვაწეების ძირითადი იდეები და შეხედულებები, როგორებიც არიან: რ. ფადეევი, ნ.ი. დანილევსკი, ფ.მ. დოსტოევსკი, გ. ფედოტოვი, მ.ნ. პოკროვსკი და სხვ. თითქმის ყველა, ვინც რუსეთ-კავკასიის ურთიერთობების საწყისის გაგებას ცდილობდა, უპირველეს ყოვლისა, ყურადღებას „ქართულ ფაქტორს“ აქცევდა.

XVIII საუკუნის 60-იან წლებში რუსეთის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანა შავი ზღვის სანაპიროს დაბრუნება და სავაჭრო ფლოტისთვის სრუტეების გავლით ხმელთაშუა ზღვაში გასვლის უფლების მოპოვება იყო. ოსმალეთის იმპერია ჯიუტად ეწინააღმდეგებოდა რუსეთს და ხელს უშლიდა მისი გეგმების განხორციელებას არა მხოლოდ ყირიმში, არამედ კავკასიაშიც. ყოველივე ამან განაპირობა ის, რომ საქართველო რუსეთის საგარეო პოლიტიკური ინტერესების ნომერ პირველ ობიექტად იქცა ამიერკავკასიაში.

1801 წლის 12 სექტემბერს ალექსანდრე I-მა ხელი მოაწერა მანიფესტს საქართველოს რუსეთთან მიერთების შესახებ. მანიფესტი ითვალისწინებდა ქართლ-კახეთის სამეფოს გაუქმებას, ბაგრატიონთა დინასტიისთვის სამეფო ხელისუფლების ჩამორთმევასა და საქართველოს რუსეთის იმპერიის ერთ-ერთ გუბერნიად გადაყვანას. აღნიშნული გადაწყვეტილება განიცადა ერეკლე II-ის შთამომავლებისა და ოპოზიციურად განწყობილი დიდებულების წინააღმდეგობას, თუმცა საქართველო საბოლოოდ რუსეთის იმპერიის განუყოფელი ნაწილი გახდა.

ამ აქტიური საგარეო პოლიტიკის შედეგად რუსეთმა შეიქმნა მტკიცე პოზიცია კავკასიაში და დაიწყო სამხრეთის მიმართულებით „აღმოსავლური საკითხის“ გადაწყვეტა.

 

საკვანძო სიტყვები: რუსეთ-კავკასიის ურთიერთობები, საქართველო, აღმოსავლური პოლიტიკა.