პროფესორი
აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
ქუთაისი, საქართველო
ORCID: 0000-0001-8419-6976
nestani.kutivadze@atsu.edu.ge

„ალექსანდრე ყაზბეგის ლიტერატურული ზღაპარი“

ალექსანდრე ყაზბეგი ქართულ ლიტერატურაში გამოირჩევა, როგორც უნიკალური ფიგურა. იგი სამოციანელთა ესთეტიკური კრედოს მიმდევარი მწერალია, რომლის შემოქმედებაში ძირითადად აისახება რუსეთის დამპყრობლური პოლიტიკა საქართველოსა და კავკასიაში. მისი პროზაული გმირები თავგანწირვით იბრძვიან თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისათვის, განიცდიან მორალურ დილემებს, გადიან ტრაგიზმით აღსავსე ცხოვრებას და ინარჩუნებენ გამარჯვების პათოსს.

ყაზბეგის შემოქმედება, მიუხედავად ტრაგიკული სიუჟეტისა, დღესაც მკითხველისთვის საინტერესოა. მისი ლიტერატურული მემკვიდრეობის შესწავლა აღივლებს previously უცნობ მრავალ მნიშვნელოვან მხარეს. ამის დასტურია შოთა რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის 2019 წლის კრებული „ნაცნობი და უცნობი ყაზბეგი“, რომელშიც გამოქვეყნებულია ორი ზღაპარი: „მეფის რაში“ და „მეოცდაცხრამეტე ჯოხი“.

ქართული ლიტერატურული ზღაპარი XIX საუკუნის მეორე ნახევარში ჩნდება და საუკუნის დასასრულსა და XX საუკუნის დასაწყისში პოპულარული ხდება. იგი წარმატებით იყენებს ფოლკლორულ ზღაპრებიდან მოტივებს, სიუჟეტებს, პერსონაჟებს, კლიშეებსა და მზა ფორმულებს, რითაც ხაზგასმულია ჟანრის ტრანსფორმაციული შესაძლებლობები. ყაზბეგის ზღაპრებს ახასიათებს ორგანული თხრობის მანერა, გამჭვირვალე სტილი, სიმართლის გამარჯვების, ბოროტის დამარცხების, ძალადობასთან ბრძოლის რწმენა და მკითხველისთვის დატოვებული საზრისი.

ისევე, როგორც ფოლკლორულ ზღაპრებში, აქ ვხვდებით სიმბოლოებს და მორალურ და ეპოქალურ ნიუანსებს. თითოეული ზღაპარი აერთიანებს კლიშეებს, სტრუქტურულ მარკერებსა (მაგ., უფლისწულის მიერ მომავალი დედოფლის დახსნა ტყვეობიდან) და მწერლის პირად მხატვრულ ხერხებს. ყაზბეგის ზღაპრები აჩვენებენ ავტორის შემოქმედების მრავალფეროვნებასა და XIX საუკუნის ქართულ ლიტერატურულ ზღაპარს.

 

საკვანძო სიტყვები: ლიტერატურული ზღაპარი, ზღაპრის კლიშე, სტრუქტურული მარკერი, ეპოქის კონტექსტი, ძალადობასთან ბრძოლა.