თემურ ჯაგოდნიშვილი
ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი
პროფესორი
ქართული ფილოლოგიისა და მედიატექნოლოგიების
დეპარტამენტის ხელმძღვანელი
თბილისი, საქართველო
ORCID: https://orcid.org/0009-0004-5878-8889
თემურ ჯაგოდნიშვილი
ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი
პროფესორი
ქართული ფილოლოგიისა და მედიატექნოლოგიების
დეპარტამენტის ხელმძღვანელი
თბილისი, საქართველო
ORCID: https://orcid.org/0009-0004-5878-8889
რაფიელ ერისთავი და ქართველი ერი
რაფიელ ერისთავი ცნობილია როგორც პოეტი, მწერალი, დრამატურგი, ეთნოგრაფი, ფოლკლორისტი, ლექსიკოლოგი – ლექსიკოგრაფი, ჟურნალისტი და დიდი საზოგადო მოღვაწე, რომელმაც არა ერთ საეროვნო საქმეს დაადგა თავი და ხელი შეუწყო ეროვნული ცნობიერების გამოღვიძებას. მისი მოღვაწეობის გამაოგნებელ მრავალფეროვნებაზე უკვე არა ერთი მისი თანამედროვე წერდა.
ამ მხრივ განსაკუთრებით აკაკი გამოირჩეოდა. იგი რაფ. ერისთავის იუბილესთვის მზადების პერიოდში, 1895 წლის მაისში, ქართველობას აუწყებდა („კვალი“, №22), რომ რაფ. ერისთავის ნაღვაწის შესაფასებლად აუცილებელი იყო ათასი წვრილმანის შეტოლება, მთლიანობაში გააზრება.
ერთი ადამიანური ამქვეყნიური დროჟამულობაც კი საკმარისი გახდა მისი ამ მრავალმხრივი ნაღვაწის მივიწყებისათვის. ამ გარემოებამ ათქმევინა აკაკის რაფ. ერისთავის გარდაცვალებიდან სამი კვირის თავზე, 1901 წლის 12 მარტს („ივერია“, №57): რაფიელ ერისთავი რომ პოეტი არ ყოფილიყო, როგორც საზოგადო მოღვაწე, უყურადღებოდ დარჩებოდაო.
აკაკი ამის მიზეზად იმ გარემოებას ასახელებდა, რომ რაფ. ერისთავი დასავლეთ საქართველოში მოღვაწეობდა და არა თბილისში, „სადაც ყოველი ნაბიჯი, გინდ მცირედიც იყოს, თვალსაჩინოა“.
თუ XX საუკუნის გარიჟრაჟზე რაფ. ერისთავის ნაღვაწში ღირებული და გამძლე მხოლოდ პოეზია დაინახეს, რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ ისეთ საქმეშიც მოუძებნეს ნაკლი, როგორიც იყო ქართული ენის ცენზორობა. ალ. ჯაბადარის მოგონების საპირისპიროდ, რომლის მიხედვითაც რაფ. ერისთავს მისთვის უთქვამს: არ ვიცი, ცენზორად როდემდე ვიქნები. თუ რამ გაქვთ დასაბეჭდი ცენზურის მხრივ, საჩქაროდ წარმომიდგინეთო („მნათობი“, 1934, №1-2, გვ. 273), რაფ. ერისთავს თითქოს ერთი დანაპირები - ნ. ბარათაშვილის „ბედი ქართლისას“ დაბეჭდვის პირობა არ შეესრულებინოს (ი. იმედაშვილი).
ამ შემთხვევაში გათვალისწინებული არ ყოფილა რაფ. ერისთავის სამსახურებრივი მდგომარეობა – დიდი ეჭვი და უნდობლობა ხელისუფლების მხრიდან, რაც მის თანამდებობრივ დაქვეითებაში გამოიხატა (სამეგრელოს მმართველიდან ცენზორობამდე) - ცენზორობა მისთვის საარსებო წყაროს შენარჩუნების შანსი იყო.
XIX საუკუნემ რაფ. ერისთავის ნაღვაწში მაინც ის ცნო ღირებულად, რაც მკაფიოდ გაცხადდა მისი 50 წლის იუბილეს ჩატარებაში 1895 წლის 22 ოქტომბერს და რც გამოიხატა „ქართველთა ეროვნულ ამოძრავებაში“.
საკვანძო სიტყვები: ეროვნული ცნობიერება, იუბილე, ცენზურა, ნაღვაწი, საზოგადო მოღვაწე