სოფიო ქადაგიშვილი

დოქტორანტი

თსუ ივანე ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი

საქართველოს უნივერსიტეტი

მეცნიერ-თანამშრომელი

https://orcid.org/0009-0003-2724-3408

sopio.kadagishvili@tsu.ge

ეთნიკურობის კვლევა ქართულ ისტორიოგრაფიაში

 

 ეთნიკურობა სოციალური ჯგუფების ორგანიზების უძველესი ფორმაა,  თუმცა მისი, როგორც სოციალური კატეგორიის კვლევა ბოლო ხანებში იწყება და ისტორიის ახალ მიმართულებას უკავშირდება. ახალი ისტორია პრემოდერნული ისტორიოგრაფიისგან განსხვავდება იმით, რომ ის ორიენტირებულია არა მხოლოდ პოლიტიკურ ისტორიაზე, არამედ საზოგადოებრივ აღქმაზეც. ისტორიის ეს მიმართულება  წარსულს იკვლევს ფართო და მრავალფეროვან კულტურულ ელემენტებზე ფოკუსირებით, რაც საშუალებას გვაძლევს დავაკვირდეთ მოვლენებს მისი ჩამოყალიბების ისტორიულ მომენტში. ეთნიკურობა არ არის სტატიკური ფენომენი. ეს დროისა და კულტურული პირობების შედეგია.

საბჭოთა ისტორიოგრაფიაში ეთნიკურობაზე დაკვირვება მე-20 საუკუნის 70-იან წლებში დაიწყო და ესენციალისტურად იყო გაგებული. შესაბამისად, საბჭოთა იდეოლოგიის გავლენით ქართული სამეცნიერო წრე იზიარებდა ერების მარქსისტულ და სტალინურ გაგებას. მკვლევარები ცდილობდნენ ისტორიის მატერიალისტურ ახსნას, თუმცა „საბჭოთა მოქალაქის“ ჩამოყალიბების პროცესში საბჭოთა კულტურული პოლიტიკის მიზანი  ეროვნული კულტურებისა და ენების განვითარება გახდა, რამაც  ეთნიკურობაზე მეტი ფოკუსირება გამოიწვია. რაც შეეხება ეთნიკურ კუთვნილებას, ეს თავისთავად ნაგულისხმებ ფაქტად მიიჩნიეს, რომელიც განსაკუთრებულ კვლევას არ საჭიროებდა. ეთნიკურობა ძალიან ვიწრო იყო გაგებული, არა როგორც სოციალური ფენომენი, არამედ უბრალოდ წარმომავლობა. ეს ტენდენცია დღესაც არსებობს, მაგრამ ეთნიკურობის ასეთი გაგება არ არის ერთადერთი. თანამედროვე სოციალური თეორიები სწავლობს არა მხოლოდ ეთნიკურობის მახასიათებლებს, არამედ ეთნიკურობის დონეებსაც. ასე გააზრებული ეთნიკურობის ფენომენი სულ სხვა რაკურსით და სიღრმით წარმოაჩენს ქართულ ისტორიულ გამოცდილებას.

მოხსენების მიზანია წარმოაჩინოს ეთნიკურობის საკითხებზე არსებული კვლევების ევოლუციური ხაზი, მიდგომები და ეთნიკური გაგება ქართულ ისტორიოგრაფიაში ქართული თანამედროვე ისტორიოგრაფიის გაჩენიდან დღემდე.

 

საკვანძო სიტყვები: ქართული ისტორიოგრაფია, ეთნიკურობის კვლევა, ეთნიკურობის საკითხები, ახალი ისტორია