ნანა ტრაპაიძე

ფილოლოგიის დოქტორი

ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

პროფესორი

ბათუმი, საქართველო

https://orcid.org/0009-0006-7079-2754

nana.trapaidze@bsu.edu.ge

ისტორიული პოლიტიკა და ლიტერატურული ნარატივები

ჩვენი კვლევის საგანი საქართველოს ისტორიის უახლესი წარსული და უახლესი და თანამედროვე ქართული ლიტერატურაული ტრადიციაა. უფრო ზოსტად, - ლიტერატურა როგორც ისტორიის წაკითხვის, მისი დეკონსტრუქციის სივრცე. გვსურს დავსვათ კითხვები იმის შესახებ, თუ რა განაპირობებს ლიტერატურის ანგაჟირებას ისტორიით, როგორი ტრადიცია არსებობს ამ თვალსაზრისით და რა არის თანამედროვე ქართული ლიტერატურის მიზანი ამ კონტექსტში დღეს.

შესაბამისად, ისტორიის წერის იმ გამოცდილებასა და ტრადიციას შევეხებით, რომელიც გადმოგვეცა როგორც ისტორია - ცოდნა წარსულზე.  დღეს ეს ისტორია ახალ წაკითხვას  (რაც ნიშნავს - ხელახალ დაწერას) ითხოვს. რადგან ისტორია ნარატივია, რომელშიც მნიშვნელოვანია ის, თუ ვინ ყვება ამბავს, შესაბამისად, ერთია ისტორია, მეორე - ისტორიული ნარატივი.  მიუხედავად იმისა, რომ მათ, ვინც ისტორიას აწერინებდა, ის ბერკეტებიც ჰქონდათ ხელთ, რომელიც ფაქტებზეც ზემოქმედებდა, მათი დამახინჯების, გაქრობის, წაშლის გზით, მათი სრული წაშლა შეუძლებელია. შეუძლებელია არა მარტო ფაქტობრივად, არამედ იმიტომ, რომ ცნობიერება ყოველთვის უბრუნდება მოვლენებს, რომლებიც მას ორგანულად შეეხო, მოახდინა მასზე ზემოქმედება. ცნობიერება და რეალობა მიმართებაა, რომელთა შორის კავშირის ყველაზე მკაფიო და საყოველთაო გამოვლენა ისტორიის პოლიტიკური კონკრეტულობაა. ამ კონკრეტულობის უკან არსებობს შრეები, ისტორიის დამახინჯებული ქრონიკები,  დაზიანებული ფრაგმენტები, რომლებიც აღდგენასა და ისეთ სწორ კონფიგურაციულ განლაგებას მოითხოვს, რომელშიც რეალობის აღდგენა მის ავთენტურ აზრში  მეტ-ნაკლებად  შესაძლებელია.

ლიტერატურა ისეთი საქმიანობაა, რომელიც ადამიანის პერსონალურ ხვედრში ჭვრეტს დროისა და ისტორიის ძალას, რომლისთვისაც ერთი ადამიანი ერთი სამყაროა და არა სტატისტიკური ერთეული. ლიტერატურის ,,ჰუმანისტური სინჯი“ ერთი ადამიანის და არა ადამიანთა მასების ბედია, რაც განასხვავებს მას პოლიტიკური ჰუმანიზმისაგან, რომლისთვისაც მასები საშუალებაა, ინდივიდი კი შედეგი, რომელშიც მისი შესაძლებლობები და მიზნები იქნება კრისტალიზებული.

როგორ დაიწყო საქართველოს უახლესი ისტორიის წერა, რა იყო მისი მიზნები და რა როლი შეასრულა ლიტერატურულმა ნარატივებმა ისტორიის ისე ცოდნაში, როგორც ის დღეს ვიცით, რა ცოდნაა ეს? რას ემსახურებოდა? რა მოიტანა? თემის საკითხებია: რა აუცილებლობაში აღმოცენდება მწერლის დაინტერესება წარსულით თუ ისტორიული ხდომილებებით დღეს. სად არის ზღვარი ლიტერატურულ და ისტორიულ ნარატივებს შორის. არის თუ არა ლიტერატურის თანამედროვე ინტენცია ისტორიული თემები, თუ მას კვლავ კომპენასტორული ფუნქცია აქვს, შეავსოს სახელმწიფოს განზრახული თუ ხარვეზიანი სისტემური დეფექტები, უზრუნველყოს კვლევითი საქმიანობისა და განათლების პოლიტიკის ეროვნულ ინტერესებზე დაფუძნებული სისტემური კოლაბორაცია. არსებობს თუ არა ასეთი კოლაბორაციული სივრცეები საქართველოში დღეს. არის თუ არა, ამ თვალსაზისით, მწერალი აქტორი.

საკითხის კონტექსტში შევეხებით რამედნიმე საბჭოთა დროისა და თანამედროვე მწერალს. ვფიქრობ,  წარმოდგენილი ნაშრომი წვლის შეიტანს ქართული ლიტერატურის სოციოლოგიის კვლევაში, ცხადყოფს ლიტერატურისა და პოლიტიკის ურთიერთმიმართებას და იმ შედეგებს, რომელიც საზოგადოებრივი ცნობიერების შექმნაში ერთნაირად აქვს როგორც პოლიტიკურ, ისე ესთეტიკურ აზროვნებას.

 

საკვანძო სიტყვები: ლიტერატურა, საბჭოთა ლიტერატურა, ნაციონალიზმი, კოლონიალიზმი, იდენტობა, თანამედროვე ქართული რომანი, განათლების პოლიტიკა, გლობალიზაცია.