რუსუდან ციცქიშვილი
ფსიქოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი
საქართველოს უნივერსიტეტი
პროფესორი
თბილისი, საქართველო
რუსუდან ციცქიშვილი
ფსიქოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი
საქართველოს უნივერსიტეტი
პროფესორი
თბილისი, საქართველო
დასაქმებულთა მოტივაციის კავშირი ინტერპერსონალური
ურთიერთობების მახასიათებლებთან
აბსტრაქტი
წარმოდგენილი კვლევის მიზანია წარმოაჩინოს კავშირი დასაქმებულთა მოტივაციასა და ორგანიზაციაში არსებული ინტერპერსონალური ურთიერთობების ასპექტებს შორის. მოტივაცია ორგანიზაციული ეფექტურობის აუცილებელი პირობაა. მოტივირებული დასაქმებული ჩართულია სამუშაო პროცესში და დებს მასში მეტ ძალისხმევას, რასაც მოყვება უკეთესი სამუშაოს შესრულება. მაღალ შედეგებს უზრუნველყოფს ისიც, რომ ასეთი თანამშრომელი უფრო კმაყოფილია საკუთარი სამუშაოთი და არის ორგანიზაციის ერთგული. არსებობს სხვადასხვა თეორია, მიდგომა, პრაქტიკული ინსტრუმენტი ამ საკითხთან დაკავშირებით. დასაქმებულის მოტივირება რთულია, რადგან ამ პროცესში ჩართულია მრავალი ცვლადი და ამასთან, ყველა ორგანიზაცია, ისევე როგორც ყველა ადამიანი, უნიკალურია.
მოტივაცია შეიძლება იყოს გარეგანი ან შინაგანი. გარეგანი მოტივაცია წარმართავს ქცევას მატერიალური ან ფსიქოლოგიური ჯილდოების მისაღებად ან დასჯის თავიდან ასაცილებლად. დასაქმებულთათვის ეს ნიშნავს ხელფასს, საკომისიოს, პრემიას, ბენეფიტებს, დაწინაურებას, სტატუსს. ამ დროს ქცევისათვის სტიმულის მიმცემი არის მისი შედეგი. შინაგანი მოტივაციის დროს კი ქცევის თავად პროცესი არის დამაჯილდოვებელი, სასურველი. დღესდღეობით ითვლება, რომ შინაგანი მოტივაცია უფრო ეფექტურია, ვიდრე გარეგანი. დასაქმებულის შინაგანი მოტივატორები შეიძლება იყოს: ავტონომია, პროფესიული ზრდის შესაძლებლობა, საკუთარი თავის მნიშვნელოვნების განცდა, საინტერესო და რთული სამუშაო, თვითრეალიზაცია, ასევე სოციალური გარემო და ურთიერთობები სხვა ადამიანებთან.
ინტერპერსონალური ურთიერთობები მძლავრი მამოტივირებელი ინსტრუმენტია. მაგრამ პრაქტიკულად ხშირად რთულია იმაში გარკვევა, თუ რა ტიპის ურთიერთობები არის ყველაზე სასარგებლო ორგანიზაციული ინტერესებისთვის, რა ტიპის ურთიერთობა მოანდომებს დასაქმებულს იმუშაოს კარგად და გულმოდგინედ. ადამიანთა ეფექტური მენჯმენტი მოითხოვს ცოდნასაც და კრეატიულობასაც, რადგან სოციალური სიტუაცია მუდამ უნიკალურია. თუმცა შესაძლებელია ზოგადი კანონზომიერებებისა და პრინციპების იდენტიფიცირება.
ჩატარდა გამოკითხვა, რომელშიც მონაწილეობდნენ საქართველოში არსებული ორგანიზაციების მენეჯერები, რიგითი დასაქმებულები და ფსიქოლოგები. მათ თხოვდნენ დაესახელებინათ, თუ რის მიხედვით შეიძლებოდა ორგანიზაციაში არსებული ინტერპერსონალური ურთიერთობების დახასიათება. დასახელდა ისეთი განზომილებები, როგორიცაა: პატივისცემა, ნდობა, კეთილგანწყობა, გუნდურობა, ალტრუიზმი, მტრობა, საერთო ინტერესები, დახმარებისათვის მზაობა, მოტყუება, ინფორმაციის გაზიარება, გულწრფელობა, აღიარება, კონფლიქტურობა, სამართლიანობა. საბოლოოდ კი გამოიკვეთა ორგანიზაციაში დასაქმებულთა შორის არსებული ურთიერთობების სამი განზომილება: ავტორიტარულობა დემოკრა-ტიულობა, პარტნიორობა-კონკურენტულობა, ფორმალურობა-არაფორმალურობა.
კვლევის ინსტრუმენტად გამოყენებული იყო კითხვარი, რომლის საშუალებითაც სხვადასხვა ორგანიზაციის დასაქმებულები აფასებდნენ თავიანთ ორგანიზაციაში არსებულ ურთიერთობებს ამ სამი განზომილების მიხედვით და აგრეთვე საკუთარ სამუშაო მოტივაციას. შესაბამისად 24 დებულებისაგან შემდგარი კითხვარი დაყოფილი იყო ოთხ ნაწილად და თითოეულ ნაწილში იყო 6 დებულება, რომელზე დათანხმების ხარისხიც იზომებოდა ლიკერტის შვიდბალიანი შკალით -3-დან +3-მდე.
გამოკითხვაში მიღებული შედეგები გაანალიზებული იყო სქესისა და ასაკის მიხედვით. გამოყოფილი იყო სამი ასაკობრივი ჯგუფი: 18-28, 29-50, 51-დან. სულ გამოკითხული იყო 360 რესპონდენტი, 60 რესპონდენტი თითოეულ ქვეჯგუფში.
ძირითადი შედეგები იყო ასეთი: მოტივაციის მაღალი დონე უკავშირდებოდა ავტორიტარულობა-დემოკრატიულობის განზომილების უკიდურეს მაჩვენებლებს, განსაკუთრებით საშუალო და უფროსი ასაკის რესპონდენტებთან. პარტნიორული ურთიერთობები დაკავშირებული იყო მაღალ მოტივაციასთან საშუალო და უფროსი ასაკის ქალებისთვის. არაფორმალური ურთიერთობების მაღალი ხარისხი ასოცირდებოდა ძლიერ მოტივაციასთან რესპონდენტთა ყველა ქვეჯგუფში. კვლევაში მიღებულ შედეგებს აქვთ პრაქტიკული ღირებულება, რამდენადაც შეიძლება მათი უშუალო გათვალისწინება ორგანიზაციის მენეჯმენტში.
საკვანძო სიტყვები: ინტერპერსონალური ურთიერთობები, დასაქმებული, მოტივაცია, განზომილებები